Türkçe Sözlüğe Katkılar I

Ali CİN*

*Yrd. Doç. Dr., Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Antalya, alicin@akdeniz.edu.tr

Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi / Mediterranean Journal of Humanities / Cilt: I / Sayı: 1 / sf. 63-69
Telif Hakkı © Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi

Özet: Eklemeli bir dil sistemine sahip olan Türkçenin zengin bir kelime yapma mekanizması vardır. Önemli olan bu zenginliğin yerinde ve doğru bir şekilde kullanılmasıdır. Türkçenin eklerinin zenginliğine ve türetme imkânının genişliğine rağmen Cumhuriyet dönemine kadar kelime türetiminin daha ziyade Arapça ve Farsça kökler ve eklere dayanan türetmelerle yapıldığını görüyoruz. Ancak bu dili kullanan halk, kullandığı dilin imkânlarından yararlanarak yeni bir takım kelimeler türetmekten hiçbir zaman vaz­geçmemiştir. Ağızlarda kullanılan Türkçe kelimeler bunun en güzel kanıtıdır. Cumhuriyetten sonra bir zihniyet değişikliğiyle Arapça, Farsça kök ve eklere dayanan bu türetmeden vazgeçilerek Türkçe kök ve eklerle yeni türetmeler yapılmaya başlanmıştır. Cumhuriyetten günümüze değin yaklaşık seksen yıllık zaman diliminde kelime türetimiyle ilgili ciddi mesafe alınmıştır. Kelime türetme işi bazen bu dili kulla­nan halk tarafından bazen bu dilde edebî ürünler veren yazarlar, bazen bilim adamlarınca, bazen de gaze­teciler tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada bugün Türkiye Türkçesi sözlüğünde kullanılmayan ancak bazı gazetecilerimiz ve yazarlarımız tarafından kullanılan kelimeler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Sözcükler: Kelime türetme, sözlük, kelime, yeni kelime yapma

Abstract: Turkish language is an agglutinative language which has a rich vocabulary making mechanism. It is important that this rich capacity is used of properly. Despite wide vocabulary derivation opportunities and the richness of Turkish suffixes, we see more use of derivative words in Arabic and Persian to the period of the Republic. But the people who use this language never given up language used by taking advantage of opportunities producing a new set of words. The most beautiful proof of this is Turkish words which are used in the Anatolian dialects. After the Republic with a mindset change which abandoned vocabulary derivation based on Arabic and Persian roots and attachments and with Turkish roots and attachments new derivatives started. From the Republic to the present, an approxima­tely eighty-year time period, the deriva­tion of the word has covered a serious distance. The work of word derivation has been made sometimes by the population who spoken this language, sometimes by authors who have given literary works in this language, and sometimes by scientists and journalists. In this study words which are not used in the dictionary of Turkey Turkish today, but are used by scientists and journalists will be mentioned.

Keywords: Word derivation, dictionary, word, making a new word